18 Comments

Onze waarheden kunnen niet anders dan (deels) subjectief zijn. Religie is een voorbeeld van een "waarheid" die niet door iedereen evenredig gedeeld wordt. Maar dat Pikachu voorbeeld was ook een mooie. Zelf was ik "flabbergasted" toen ik hoorde dat Mr Monopoly nooit een monocle heeft gedragen (Whuuut?!). Ook gesprekken tussen mijn vriend en mij hebben soms afwijkende waarheden, omdat ik zeker weet dat hij/ik iets gezegd heeft, wat de ander glashard ontkent (niet herinnert)... Ik heb mezelf ook regelmatig horen zeggen over studies met (voor mij) onwaarschijnlijke onderzoeksresultaten: "thja, als je op zoek gaat naar bewijs dat je theorie over *vul maar in* bevestigt, dan vind je dat vanzelf". Voor mij een hele logische verklaring voor complottheorieën, maar 100% een mening. Wie weet dismiss ik hiermee wel gedegen onderzoek en een feitelijke waarheid, alleen maar omdat die mij onwaarschijnlijk in de oren klinkt en ik hem af doe als fake news....?

P.S. de volgende keer dat ik een puist heb zal ik onthouden dat het me de winst kan opleveren in een race met photofinish.

Expand full comment

Hi Madeleijn,

Dank je wel voor je leuke nieuwsbrief. Ik vond het wel bijzonder dat je (volgens mij) dezelfde vragen stelt als ik. Ik denk persoonlijk dat de belangrijkste vraag is: "Wat is dat nou, Mening? Hoe definieer je dat het best? Waar komt die vandaan?"

Ik denk als we deze vraag goed beantwoorden (niet persoonlijk, maar als samenleving), dat we dan een goede uitgangspunt creëren om elkaars meningen te kunnen begrijpen/verdragen. Zoeken naar de waarheid moet geen doel zijn, omdat er geen 1 waarheid is en omdat die ene waarheid (mocht die er zijn) ook continu verandert (door bijvoorbeeld nieuwe waarnemingen en bevindingen).

Als ik een poging mag wagen, dan denk ik dat er 2 soorten meningen zijn: 1. Een mening gebaseerd op intuïtie en 2. een mening gebaseerd op waarnemingen. De eerste soort meningen (namelijk die op intuïtie) die komen vanuit een bepaald gevoel, vanuit een bepaald instinct, levenservaring, achtergrond etc. maar kunnen niet onderbouwd worden door keiharde feiten. Dat wil niet zeggen dat ze niet waar zijn.

De tweede vorm van meningen zijn de meningen die gebaseerd zijn op waarnemingen. Hierbij heb je ook weer 2 soorten waarnemingen, namelijk je eigen waarnemingen waar je een mening aan koppelt, of waarnemingen gedaan door anderen, waarbij je een mening deelt of zelf vormt aan de hand van die waarnemingen.

Ik denk dat wanneer we de mening die er is in de juiste categorie plaatsen, het makkelijker wordt om elkaar te vinden, te begrijpen en misschien ook wel te overtuigen.

Dit is even een korte samenvatting van hoe ik er tegenaan kijk. Ik ben wel benieuwd wat jij ervan vindt.

Groetjes,

Achmed

Expand full comment

Oef, dank voor het citaat over shock > verschoven norm > nieuwe normaal. Inmiddels voel ik die shock bijna dagelijks en wanhoop ik over de verschuivingen die ik zie. Zoals wanneer ik mensen in mijn directe omgeving onverwacht hoor klagen over ‘mainstreammedia’. Dat is een enorme

red flag, je weet dan meteen dat zij ‘zo hun eigen mening hebben’. Ik vind dát echt gekmakend, want als je de media volgens jou niet meer met feiten komen, wie dan wel? Influencers en de zogenaamd degelijke

journalistiek van kranten zoals ‘Het Gezond Verstand’, zonder dat je een idee hebt welk geld en welke belangen daarachter zitten? Gekmakend dus. Er ligt een belangrijke taak voor de journalistiek om mensen meer te leren over hoe journalistiek werkt. Dat een redactie toch echt onafhankelijk opereert, ook al is het misschien onderdeel van een grote uitgeverij die misschien zelfs in handen is van China (looking at you Doutzen Kroes). En ja, óók als ze een betrouwbare bron van informatie zijn, kunnen en moeten we de media blijven bekritiseren! Die twee dingen bestaan naast elkaar. Net zoals je de overheid moet vertrouwen en bekritiseren. Het lijkt wel alsof er geen plaats meer is daarvoor. De wereld wordt teveel zwart-wit.

Verder moet in het onderwijs bronnenonderzoek op nummer 1 staan, zeker met deep fakes just around the corner. Argh. Ik houd op. Wat ik met deze rant maar wil zeggen: dank weer voor je nieuwsbrief. Het is een onderwerp dat me dagelijks bezig houdt.

Expand full comment

Thanks voor deze nieuwe nieuwsbrief, mega interessant!

Toevallig ben ik nu het boek Het Waagstuk van de Politiek van Hannah Arendt aan het lezen wat onder andere haar essay ‘Liegen in de Politiek’ (1971) bevat. Misschien heb je dit al gelezen, maar het biedt een aantal inzichten over feitelijke waarheid die erg goed aansluiten bij jouw gedachtes.

Zo zegt Arendt onder andere dit: ‘als iemand plaats wil maken voor zijn eigen handelen, moet iets wat er eerder al was verwijderd of vernietigd worden, en moeten de dingen zoals ze eerder waren, veranderd worden. Zulke verandering zou onmogelijk zijn als we ons mentaal niet zouden kunnen verwijderen uit de plaats waar we ons fysiek bevinden en ons niet zouden kunnen verbeelden dat dingen ook anders zouden kunnen zijn dan ze nu zijn.’ Ik denk zelf dat deze verbeelding -ons vermogen om een alternatieve situatie voor te stellen- onze scheidslijn tussen feit en opvatting ontzettend kan laten vervagen. De alternatieve, betere, waarheid lijkt voor het grijpen te liggen, dus waarom zou het dan niet de waarheid kunnen zijn of het de waarheid maken? Arendt beantwoordt dit later met: ‘Wij zijn vrij om de wereld te veranderen en er iets nieuws in te beginnen.’ Wat haar betreft kan dit dus en is dit vooral succesvol wanneer onwaarheden zich gaan organiseren in groepen. Ik denk dat zeker nu in een tijd waar ‘alternatieve waarheden’ zich ongecontroleerd via sociale media kunnen verspreiden verbeelding boven de waarheid gaat staan. Perceptie is realiteit, nietwaar?

Om te antwoorden op jouw vraag of er daadwerkelijk een normverschuiving gaande is; dit lijkt mij lastig te zeggen. Aan de ene kant doen zich veel incidenten voor waar onwaarheden de boventoon voeren en zelfs uitgroeien tot complotten. Aan de andere kant gaat verbeelding binnen het publieke debat al decennia, al dan niet eeuwen terug in de vorm van propaganda. En Arendt zag de vervaging terug komen in het Amerika tijdens de Vietnamoorlog. Wat het vooral nu anders maakt is de openbaarheid waarin alle debatten gevoerd worden en het aantal mensen dat ermee bereikt wordt.

‘De waarheid’, de maakbaarheid ervan en de beste manier om hier mee om te gaan blijft een ontzettend fascinerend en belangrijk onderwerp om over na te denken!

Expand full comment

Wat ik bijzonder vind aan dit fenomeen, is dat het me doet denken aan propaganda van vorige eeuw. Heel veel mensen zijn door overheden overtuigd van bepaalde 'waarheden' Joden veroorzaakten de economische Crisis. Alle Duitsers zijn slecht. Communisme is de vijand van vrijheid. Dat is eigenlijk niet opgehouden na het aflopen van de koude oorlog. Na de aanvallen in New York (nog zo'n geheugenvervalsing waarbij veel mensen beweren dat ze zich de beelden herinneren van dat eerste vliegtuig dat zich in de toren boort. Er zijn alleen beelden van het tweede vliegtuig) zijn we in het westen ook overtuigd door overheden en media dat Islam gevaarlijk is.

Het enige verschil dat ik nu zie, is dat de bronnen voorheen werden gestuurd door overheden of grote mediabedrijven, en dat dat nu de buurman van twee verder kan zijn achter zijn laptop. YouTube, Facebook en andere sociale media zijn opeens een platform geworden waar elk gekkie met een internetverbinding zijn theorieën en analyses kan spuien. Zolang je dure woorden gebruikt, en een beetje klinkt zoals de gemiddelde correspondent zoals we die gewend zijn van het achtuurjournaal, trappen er schijnbaar al veel mensen in.

Ikzelf denk dus dat het feit dat mensen hun waarheden makkelijk zijn te kneden niet nieuw is, maar dat de bronnen van waaruit dit gebeurt met de komst van sociale media sterk zijn veranderd. de vraag die dan blijft: Waarom geloven mensen het ook als het van een niet 'officiële' bron komt. of komt dat omdat dus juist, zoals eerder genoemd, overheden in het verleden zelf ook waarheden hebben vervormd voor politiek gewin? en dat mensen daarom niks meer voor lief nemen en dan dus zelf maar kiezen wat ze willen geloven?

Expand full comment

Hoi! Haha ik heb dit zelf een keer gedaan. Het ging over de insta handle van een teamgenoot. Ik ging tegen haar in over wat háár handle was. Na dit later te hebben opgezocht en uiteraard te zien dat ik fout zat haalde ik hier het prachtige leerpunt uit dat mijn gedachten lang niet altijd waar zijn. Wat een bevrijding. Groetjes Esther

Expand full comment

Als ik in de slopende gesprekken zit met een goede vriendin (zij zit in het G5-chip-Weltschermz-etc. kamp, ik niet) en ik probeer het gesprek naar iets heel persoonlijks te trekken, dan merk is het onderscheid in waarheidsbeleving het sterkst. Dat er een glijdende schaal is, is voor mij inmiddels een gegeven. Deze vriendschap is een bevéstiging van die glijdende schaal. Dus terug naar gevoel en beleving.

Ik concludeerde aan het einde van het gesprek (na het luisteren naar monologen over o.a. de teloorgang van onze vrijheden) dat het mij toch vooral belangrijk lijkt om te genieten van wat er nu, op dit moment, is. En je daar tevreden of misschien zelfs goed over te voelen. Waarop zij opgelucht riep: "Ja, ik zou het liefst echt iedereen vertellen hoe verschrikkelijk slecht het is om mondkapjes te dragen! Dan doe ik tenminste iets aan het verdriet wat mensen zichzelf aandoen!" Waarop ik riep: "Ik moet echt nú het kind ophalen!" (Dat was overigens niet waar...)

Expand full comment

Dank voor je nieuwsbrief, een cadeautje in m'n mailbox. Het onderwerp is zowel fascinerend en leuk om mee bezig te zijn, als zeer beangstigend wanneer het geen onschuldigheden meer betreft maar wereldleiders en pandemieën. Het doet me denken aan m'n moeder die altijd in een persoon overeenkomsten ziet met iemand die we kennen. Ze heeft me al zo vaak gevraagd 'Vind je die ook niet op die lijken?'. Ik zie het bijna nooit, maar af en toe ga ik maar met haar mee. Het is haar waarheid en het is fijn voor haar als het soms ook andermans waarheid wordt. Maar waar ligt de grens in meegaan in iemands waarheid om bestwil.. Ik ben in ieder geval blij dat het bij m'n moeder stopt bij dit soort onschuldige zaken.

Expand full comment

Hi Madeleijn!

Ik vind het zo leuk om je columns en stories te volgen. Leer ontzettend veel over uiteenlopende onderwerpen. Ze laten mij soms nieuwe invalshoeken zien en soms beschrijf je in woorden die ik zelf niet kon vinden hoe ik er al over denk. Dankje, kijk uit naar wat je nog meer de wereld in gaat slingeren (en je nieuwe boek;))

Groetjes Roos

Expand full comment

Het leven is keihard en hangt aan elkaar van toevallige gebeurtenissen. Wij zijn al zo lang gewend over steeds meer zaken controle te kunnen uitoefenen, dat we het niet kunnen handelen dat je soms alleen maar 'stil kunt blijven zitten terwijl je geschoren wordt'. Van geboortes die middels een keizersnede op het uur nauwkeurig gepland kunnen worden, via allerlei correcties aan het lichaam en pillen tegen ziektes, tot de dood die door middel van palliatieve sedatie tot een minimum aan ongemak wordt gereduceerd; we got it.

De feitelijke onzekerheid die leven met zich meebrengt, kunnen we niet meer aan god overlaten (die is dood), dus hangen we er zelf wel een waarheid aan. Omdat relatief weinig mensen universitair geschoold zijn en dus weten hoe ze met 'waarheidsvinding' om horen te gaan, gaat dit steeds vaker mis. Ik hou mijn hart vast want naarmate de brei aan beschikbare data groeit, zijn er steeds minder mensen die er een overzicht over hebben. Dit wordt m.i. alleen maar erger en ik zie persoonlijk geen oplossingen. Maar misschien ben ik defaitistisch...

Hoe fijn zou het zijn om te bidden naar een lieve, bebaarde, alles wetende man, en alle verantwoordelijkheid in zijn handen te leggen...

Expand full comment

Hoi Madeleine,

Interessante nieuwsbrief! Het onderwerp of iets feit/waarheid of mening is, houd mij ook al lang bezig. Niet politiek, maar religieus. En dat is iets heel moeilijks, omdat het een heel persoonlijk element is in iemands bestaan. Ik ben gelovig opgevoed met hele geopininieerde ouders. Zij switchte nog wel eens van dogma binnen dezelfde religie, elke keer een nieuwe waarheid, elke keer heilig overtuigd (ha leuke woordspeling).

Ik weet niet of er zodanig een normverschuiving bezig is naar meer 'feitelijke meningen', iedereen denkt de waarheid te kennen. Wat ik wel denk is dat politiek weer meer religieus wordt; persoonlijker en onderde van de identiteit waardoor het een eigen waarheid wordt.

Dank je wel voor je inzichten!

Expand full comment

Bedankt weer voor deze interessante nieuwsbrief! Of er sprake is van een normverandering weet ik niet. Ik hoorde laatst een podcast met Beatrice de Graaf waarin het ook min of meer hier over ging. Zij gaf toen aan dat het in vergelijking met vroeger nu wel veel makkelijker is om je eigen waarheid bij elkaar te schrapen. Waar je vroeger naar de bieb moest, heeft iedereen nu 24/7 toegang tot alle informatie die je maar wil. Iedereen kan nu ‘feiten’ vinden die aansluiten bij de eigen gedachten. Niet iedereen heeft geleerd hoe je bronnen van elkaar kunt onderscheiden, wat is goed en wat niet. Dat maakt je volgens mij vatbaarder voor het aanvaarden van alternatieve feiten.

Expand full comment

Bedankt weer voor een fijne nieuwsbrief! Ik heb geen anekdote of het moet een van de vele discussies zijn die ik de laatste tijd met mensen op Facebook heb gehad onder nieuwsberichten van de NOS.

"Corona is bedacht door de politiek om ons te onderdrukken." Wauw! De politiek binnen Nederland kan al geen overeenstemming bereiken, maar nu kan de wereldpolitiek dit ineens wel... Poetin werkt samen met Rutte en die werken dan weer samen met Merkel en Trump. Tsja als je lang genoeg op YouTube kijkt, vind je vast iemand die je kan overtuigen.

De devaluatie van taal vind ik hierin ook schrikbarend. Feit betekent iets anders, maar ook expert, nieuws en kennis zijn aan verandering onderhevig. Wie vroeger een vlogger met een mening was, is nu een expert.

We mogen allemaal onze meningen hebben, 'onze waarheid' verkondigen, maar een feit is voor mij toch echt iets anders.

Expand full comment

Thanks weer voor deze fijne nieuwsbrief!

Ik denk dat er wellicht een verband is tussen hoe we kijken naar feiten en onze eigen herinneringen. Malcolm Gladwell heeft een aantal interessante podcast afleveringen over het menselijk geheugen gemaakt en dat was voor mij echt een eye opener. We zijn vaak zo (onterecht) zeker over hoe wij ons dingen herinneren. Ik was er heilig van overtuigd dat op mijn lievelingsjurk toen ik 5 was een Minnie Mouse stond. Maar echt écht overtuigd, ik zie het gewoon voor me. Volgens mijn moeder stond er helemaal geen tekenfilm figuur op.. uit de foto’s die ze later liet zien blijkt dus dat ze gelijk heeft. Mind blown.. want waar haal ik Minnie dan vandaan?! Anyway, ik heb deze gedachte nog niet helemaal uitgewerkt.. maar als we onze eigen herinneringen over ons eigen leven niet eens kunnen vertrouwen, wat is dan waar? Ik geloof wel dat mensen oprecht in hun ‘eigen feiten’ geloven. De vraag is in hoeverre je jezelf in het dagelijks leven moet fact checken, juist als je overtuigd bent van je gelijk. Pics or it didn’t happen.. met alles.

Expand full comment

Weer erg interessant en erg leuk om te lezen!

Ik had wel een leuke anekdote. Ik denk dat ik als klein kind een droom heb gehad en dat het daar vandaan is gekomen anders heb ik echt geen idee waar het vandaan komt... In ieder geval, heel lang heb ik gelooft dat mijn oma in een hert kon veranderen. Ik had het met eigen ogen gezien, hoe ze zich omkleedde en daadwerkelijk een hert werd en weg sprong. Na jaren hierin gelooft te hebben weet ik nu dat dat niet waar kan zijn, en toch heb ik het echt gezien!

Ik denk dat je zo ook veel andere anekdotes kan lezen, echter is het daarbij dan niet zo duidelijk welke kant de waarheid is. Erg interessant waar dat dan vandaan komt, de zekerheid die ogenschijnlijk zo makkelijk verkregen wordt.

Expand full comment

Wauw, echt superinteressant weer, zo goed om te lezen. Helaas even geen mooie aanvullende anekdote, maar wel even een dankjewel voor je inspanningen!

Expand full comment