Lieve lezer,
Hoewel ik dagelijks bij mezelf te rade ga of we nou in oktober of december of toch al februari zitten, ben ik wél zeker over onderstaande tips. Of nouja, bijna allemaal – er zit ook mijn eigen lezing bij over complottheorieën en wantrouwen en daar moeten jullie maar over oordelen.🍁
1. Waarheid en Wantrouwen
Issuemakers vroeg me hun jaarlijkse lezing te verzorgen. Kans om te spreken over complottheorieën, het verschil tussen scepsis en achterdocht, en hoe ik me (in sommige opzichten) herken in één van mijn broers, die al geloofde dat de aarde plat is nog voor het hip werd. Het is bewust geen meta-analyse, geen alles verklarende theorie over de aantrekkingskracht van complotten. Het is meer hardop denken via een aantal persoonlijke omzwervingen. Over het Monster van Loch Ness, waarom columnisten moeten kappen met schrijven over ‘gekkies’ en waarom het zo moeilijk is om iemand ervan te overtuigen dat de aarde toch echt wel een ronde planeet is.
Bekijk hier de video (van mij pixelig op Zoom) of luister ernaar terwijl je de afwas doet. Of lees hier de tekst in PDF.
2.Kramer vs. Kramer
In de categorie dit-deed-me-deze-week-sniffelen: de film Kramer vs. Kramer van regisseur Robert Benton. Een film uit 1979 met Meryl Streep en Dustin Hoffman, te bekijken op Netflix. Zie het als de veertig jaar oudere versie van Marriage Story: vrouw gaat weg bij man, zoontje blijft bij man, man ontdekt dat hij een vader is, crisis over voogdij volgt. Sniffelen, omdat smerig gespeelde rechtszaken over voogdij intens verdrietig zijn. Maar ook een beetje sniffelen van geluk (it does happen!),omdat mijn vriend en ik allebei zo nu en dan verontwaardigd zaten af te geven op de conservatieve genderrollen, en het me deed beseffen hoe de film indirect aantoont dat we als maatschappij op juridisch en sociaal niveau intussen dichter naar gelijkheid zijn toe bewogen. Enfin, op Netflix dus!
Lees nadat je ’m hebt gezien vooral ook even dit goede artikel in The Guardian dat toelicht waarom het een ‘flawed but deserving classic’ is.
3. Vallen is als vliegen
Een ijzingwekkend, beklemmend en prachtig boek van Manon Uphoff. Vallen is als vliegen (Querido, 2019) schreef ze na decennia broeden op passende taal. Het gaat namelijk over misbruik – over incest om precies te zijn. Uphoff zegde een interview op Radio 1 indertijd af, wat je begrijpt als je het boek leest. Erover praten is niet alleen precair, maar ook ontzettend lastig. In een kranteninterview lichtte ze toe: ‘Ik moest een nieuwe vocabulaire ontwikkelen… Er waren alleen die beperkte begrippenparen, zoals slachtoffer en dader. Die doen geen recht aan het weefsel, het web om alles heen, de inbedding in de zwijgende samenleving.’ Het zette mij ook weer aan het denken over hoe belangrijk het is dat mediaredacteuren ruimte (blijven) maken voor grijstinten, weerstand bieden tegen het simpele verhaal (en als dat niet lukt in tien minuten item-tijd, er dan maar eens twintig van te maken).
Uphoff laat meesterlijk zien hoe een huishouden was doordrongen van zowel perfect normale en lichte zaken als dreiging en beklemming. Even een stukje:
Hier brandden en dansten wassen druipkaarsen aan de bevende takken van een majestueuze kerstboom, zongen Russische koren het Stabat Mater, kerfde de onvolprezen magister HEHH [de vader] met een aardappelschilmesje de lengtes van ons, zijn talrijke nakomelingen, in het met bladderende verf bedekte deurkozijn, zoals duizenden vaders dat deden. Hier waren wij wellend, groeiend, rijpend, ademloos nageslacht, bewonderaars en beddenpissers, hier hadden onze slaapkamerdeuren sloten, een ijzeren knip op de sponning, hier ritselden muizen; nadat zij waren stilgevallen, vonden wij hun skeletjes achter een verwarmingsbuis, tussen de metalen bladen van een broodrooster; kneep je er te hard in, dan hield je niets dan pulvergruis in je hand.
Ik bestelde het boek nadat ik erover las in een recent essay van Marja Pruis in De Groene Amsterdammer. Dat essay, ‘Verlos me van mezelf’, is overigens zelf ook een leestip. Over hoe trots en het aangeleerde oordelen over dingen (zoals boeken) je in de weg kunnen zitten bij het erkennen of doorvoelen van hun schoonheid. Bij Pruis is het in zekere zin beroepsdeformatie, als literair criticus. Ze stelt met een wrange grijns: ‘Vraag me waarvan ik verlost wil worden, dan is het het alfabet… Ik ben gehecht geraakt aan die a en die z en alles ertussen, zozeer zelfs dat ik denk dat ze van mij zijn. Ik kan tenminste niet goed een andere reden bedenken waarom ik me kapot erger aan de capriolen die anderen ermee uithalen.’
Misschien beeld ik me haar grijns maar in. En is it just me, of moeten jullie ook altijd hardop lachen wanneer iemand over zichzelf zegt dat ze zich ergens ‘kapot aan ergeren’? Enfin, Pruis zag van Uphoff de schoonheid maar mooi wel in, en terecht. (Oh, en als je Vallen is als vliegen bestelt – of welk ander boek – doe dat dan bij je lokale boekhandel. Ze hebben het nodig, nu meer dan ooit.)
4. The robots are coming (grapje, big tech is)
Een uitgebreid opiniestuk van Harvard-hoogleraar Shoshana Zuboff in The New York Times ging semi-viral in mijn academische kring. Haar stuk heet ‘You are now remotely controlled’ en is eigenlijk de meer diepgravende maar alsnog toegankelijke versie van de Netflix-docu The Social Dilemma, die al een beetje liet zien hoe geraffineerd de dataprofielen zijn die er van ons gemaakt en verkocht worden. Zuboff spreekt over de ‘bloedeloze coup’van tech-giganten en tekent minutieus uit hoe de verovering van onze privacy sinds de vroege jaren negentig sluipend in zijn werk is gegaan.
Wat ik enorm waardeer aan Zuboff – en wat ook haar belangrijke boek Surveillance Capitalism uit 2018 ook zo goed maakt – is dat ze naast kritiek ook nieuwe termen en categoriseringen formuleert om het internettijdperk met al haar privacybezwaren en risico’s in te gieten. In zekere zin zoekt Zuboff, net als Uphoff (rhyme not intended), naar een nieuw, toereikend vocabulaire voor een situatie waar we normaal over zwijgen, die we tot dan toe niet zagen voor wat ie is.
Lees het stuk hier.
Dat was ’m! In de volgende nieuwsbrief bundel ik een aantal kieswijzers en handige linkjes om erachter te komen op welke partij (of zelfs kandidaat) je het beste kan stemmen tijdens de Tweede Kamerverkiezingen op 17 maart. Als je denkt: ‘Deze moet je dan niet vergeten!’ stuur me even een mailtje.
Als je deze nieuwsbrief fijn vindt, of mijn werk in het algemeen wilt steunen dan kan dat hier met een (kleine) donatie. Jullie steun – al is het een euro per maand – helpt me om tijd te kunnen blijven steken in mediakritiek (Zeikschrift) en verdere verdiepingen daarbuiten, dank jullie wel daarvoor.🌺
Lieve groet,
Madeleijn
Redactie: Stefanie Liebreks